Ses, insan ruhunun aynası gibidir. Sadece o andaki duyguları belirtmekle kalmaz, konuşanın kişiliği hakkında da ipuçları verir. Tanışma veya iş başvurularının en önemli referansıdır. İyi kullanıldığında sanat değeri olmayan satırlar, dinleyenleri gözyaşlarına boğan bir şiir haline dönüşebilir. Fikirleri tutulmayan bir politikacının peşinden yüz binleri sürükleyebilir. Bu kadar büyük bir güce sahip olan sesin kısılması; sesini çok fazla kullanmayanlarda bile ciddi sıkıntılara yol açabilir.
Ses kısıklığı veya daha geniş tanımıyla ses bozukluğu, çok farklı sebeplerle gelişebilir ve başlangıçta tamamen bir alışkanlık sorunu iken zamanla organik bozukluğa (ses telinde kitle, vb) dönüşebilir.
A- Fonksiyonel Ses Bozuklukları
Fonksiyonel ses bozuklukları, herhangi bir görünür hastalık olmaksızın karşımıza çıkarlar. Bunlara sebep olarak ses kaslarının yanlış kullanımı, ses tellerinin suistimal edilmesi ve psikolojik etkenler sayılabilir.
Ses kaslarının yanlış kullanımı foniatri kliniklerine en çok başvuru sebebidir. Yaşamın zorlukları ve üzerimize yüklediği stres, doğduğumuzda sahip olduğumuz diyafram solunum tekniğinden uzaklaşmamıza sebep olur. Böylece gırtlağımızı etkileyen yardımcı solunum kaslarını kullanmaya başlarız. Göğüs kafesi, omuz ve boyun kasları, sesin oluşturulduğu soluk verme işlemi sırasında kasılarak gırtlağın dört bir yana doğru sanki halatlarla çekilerek rahat hareket etmesini engeller. Bu durumda istenen sesi çıkarmak için yanlış kaslara başvurulur. Bu yanlışlık kısılma olana kadar sürüp gider, ancak geçen bu süre; bir politikacının kariyerini sonlandırabilir, bir öğretmenin çalışma hayatını çekilmez hale getirebilir. Örneklerini çoğaltabileceğimiz hiperfonksiyonel ses bozuklukları zamanla ses tellerinde nodül,Örnek VideoÖrnek Video granülom polip Örnek VideoÖrnek VideoÖrnek Videogibi sorunlara yol açabilir. Çocuklarda da görülebilen nodüllerinÖrnek Videotedavisi ses terapileri ile yapılabilir. Ses terapisi ile yeterli sonuç alınamazsa cerrahi tedavi seçeneğine başvurulur.
Uzun süreli larenjit mide asit reflüsü ve sigara kullanımında ses tellerinde ödem şeklinde şişmeler olabilir. Bu durumda ses telleri adeta içi su dolu balona benzer. Ses tonu kalınlaşır ve özellikle bayanlarda önemli bir sorun haline gelir.Örnek SES Sesleri kalın erkek sesine dönüşen bayanlarda sosyal hayatta sıkıntılar oluşabilir. ‘Kronik Reinke ÖdemiÖrnek VideoÖrnek VideoÖrnek Videoolarak tanımlanan bu hastalıkta ses terapileri ve cerrahi ile oldukça başarılı sonuçlar almak mümkündür. Örnek SES
Ergenlik çağında bedenin pek çok yerinde olan değişim, özellikle erkek çocuklarda seste de çocuksu ince sesten erkeksi kalın sese doğru çok belirgin farklılıklara sebep olur. Bazen sesteki değişim beyin tarafından kabullenilmez. Ancak artık gırtlak yapısı değiştiği için çok farklı bir mekanizmayı kullanarak ince ve metalik bir ses çıkar. Bu ses toplumda yanlış anlaşmalara sebep olur ve zamanla çekingen, öfkeli,iş ve sosyal yaşamı sorunlu bireylerin gelimesine yol açar. Bu durum, Puberfoni veya mutasyonel falsetto olarak bilinir.Örnek SES Tıpta bu kadar ciddi sorunlara yol açan ancak tedavisi de aksine çok kısa ve basit olarak hiçbir ilaç ve cerrahi kullanılmadan bir veya birkaç ses terapi seansında kesin çözüme kavuşabilen hastalık yok gibidir.Örnek SES
Psikojenik ses bozuklukları her zaman sanıldığı gibi ‘numara yapıyor’ kategorisinde değerlendirilmemelidir. Madem ki ses ruhun aynasıdır, sıkıntı ve ruhsal gerginliklerin ilk yansıyacağı yerlerden birisi de sestir. Ayrıca bazı psikiyatrik bozuklukların (Major depresyon, şizofreni, vb) belirtisi seste olan bozukluklar olabilir.
B-Organik Ses Bozuklukları
Sesi etkileyen görünür sebepler mevcuttur. İltihabi durumlar; kist, nodül, kanser gibi kitleler vb sayılabilir.
Sesi etkileyen iltihabi bozukluklar, yalnızca ses tellerinin değil ses enerjisini üreten akciğerlerin(bronşit, zatürree vb) ve sesin şekillendirildiği boğaz, ağız ve burunda (Larenjit, farenjit, bademcik iltihabı, sinüzit vb) da gelişebilir.
Ses tellerinde gelişen kitleler farklı kategorilerde incelenebilir. Sık görülenlerine örnekler verebiliriz:
Ses teli nodülleri, sıklıkla sesin yanlış kullanımı sonucu gelişirler. Vuran ayakkabının ayaklarda oluşturduğu nasırlara benzetilebilir.Örnek SESÖrnek VideoÖrnek Video
Ses teli polipleri ses teline kanama sonrasında ses tellerinin genellikle birisinde gelişir. Nefesi daraltabilen büyüklüklere ulaşabilen poliplerin tedavileri ses terapisine eklenebilen cerrahidir.
Bu grupta yer alan kitleler arasında özellikle ses teli kistlerindeÖrnek Videocerrahi ön plandadır.
Sesi etkilememekle beraber reflü veya hiperfonksiyonel ses bozukluklarında aşırı temasa bağlı granülom gelişebilir.
Ses tellerindeki kitleler her zaman iyi huylu olmayabilir. Uzun süren ses kısıklığının altından gırtlak kanseri de çıkabilir.Örnek Video Teşhisin erken yapılması burada tedaviyi çok etkiler. Örnek SES
C- Nörolojik (Sinirsel) Ses Bozuklukları
Ses oluşumunda görevli kasların çalışmasını sağlayan sinirlerin iletim sorunlarıdır. Bu durum, ses tellerini çalıştıran sinirin kesilmesi sonucu olabileceği gibi tüm bedeni etkileyen ve beyni ilgilendiren nörolojik hastalıkların belirtisi olarak karşımıza çıkabilir. Ses tellerinin çalışmasını etkileyen sistemik hastalıklar arasında MS (Multipl Skleroz), Parkinson sayılabilir.
Ses telinin sinir felci genellikle tek taraflı olarak karşımıza çıkar. Bu durum travmaya (örneğin örneğin guatr ameliyatı sırasında sinir kesileri) veya sebebi tam olarak bilinemeyen (viral vb) bir şekilde karşımıza çıkar.Örnek Video Bu durum çoğu zaman hastanın nefes alış verişini ve sesini belirgin etkilemez. Yüksek notalarda kırılmalar ve soluklu ses tonu oluşabilir. Ancak sesini mesleğinde ve sosyal hayatında çok yoğun kullanan kişilerde; hele hele ses sanatçıları, spiker, öğretmenlerde bu durum hayatı derinden etkileyen bir kabusa dönüşebilir.
Ses telinin çift taraflı felci, solunum açısından hayatı tehdit edebilen bir durumdur.Örnek Video Çok yakın takip ve gerekirse boyun ön kısmından nefes borusuna yeleştirilen bir tüple solunuma yardımcı olunabilir. Ses ise bu hastalarda sanıldığından daha iyidir.
Yaşlılıkla gelen beden değişikliklerinden ses te etkilenir. Ses tonu incelir ve gücü zayıflar. Bu durum fonasteni olarak bilinir.